Bez czarny (Sambucus nigra) to krzew, którego kwitnienie oznacza początek lata, a dojrzewanie owoców – początek jesieni. O kwiatach i ich leczniczej mocy, a także o pysznych lemoniadach, jakie możemy z nich wykonać, wspominałam właśnie na przełomie wiosny i lata, kiedy cała przyroda wybuchła pełnią obfitości i zapachów.

Krzewy bzu czarnego znajdziemy powszechnie blisko dróg polnych, na skraju lasów i łąk.

Owoce bzu czarnego wykazują działanie przecidrobnoustrojowe zarówno wobec bakterii Gram (+) jak i Gram (-), ale także wobec wirusów. To co nas może bardzo zainteresować to to, że składniki soku z owoców bzu czarnego neutralizują aktywność hemaglutyniny kolców, znajdujących się na powierzchni dużej części wirusów, przez co znacznie utrudniają namnażanie się drobnoustrojów. Poza tym sok z owoców czarnego bzu zawiera ogrom flawonoidów z grupy antocyjanów, czyli najsilniejszą grupę antyoksydantów roślinnych. Generalnie granatowy, fioletowy kolor owoców powinniśmy kojarzyć właśnie z antocyjanami (borówki, jagody, jeżyny). Ekstrakty z owoców czarnego bzu wykazują działanie immunomodulujące ze względu na wpływ na zwiększenie produkcji cytokin, co ma ogromne znaczenie w przypadku jakiejkolwiek infekcji.

To co część osób powstrzymuje przed korzystaniem z bogactwa krzewu bzu czarnego to związki cyjanogenne (glukozydy cyjanogenne – sambunigryna, prunazyna). Warto zaznaczyć, że ich obecność zanika w procesie suszenia czy nawet lekkiego podgrzewania, a zatem w przetworach związki toksyczne nie będą obecne. Jeśli zdarzają się zatrucia owocami czarnego bzu, to jedynie po spożyciu niedojrzałych owoców, a objawy jakie możemy przy tej okazji obserwować to nudności, bóle brzucha i biegunka.

Owoce bzu czarnego wykorzystuje się w celach oczyszczania organizmu ze szkodliwych produktów przemiany materii, zwłaszcza w chorobach stawów (RZS, dna moczanowa), a także w chorobach zakaźnych, niektórych dermatozach oraz jako nieswoisty środek przeciwbólowy w rwie kulszowej, zapaleniu nerwu trójdzielnego czy niektórych nerwobólach. Wprawdzie moc działania owoców bzu czarnego w nerwobólach jest około 160 razy słabsze niż morfiny, ale za to nie wywołuje uzależnienia i może być stosowane przewlekle w małych ilościach – bodźcująco, jako pomocniczy środek przeciwbólowy i przeciwzapalny. Co ciekawe odwary i sok z owoców bzu czarnego z powodzeniem można wykorzystywać w leczeniu bólów migrenowych.

Po spożyciu większej ilości soku lub powidełek z owoców czarnego bzu uzyskamy efekt lekko rozwalniający i oczyszczający, co może mieć swój pozytywny wpływ w przypadku zatruć pokarmowych. Owoce podobnie jak kwiaty wykazują lekkie działanie napotne, dlatego będą idealne w przebiegu infekcji wirusowych.

Główne substancje czynne jakie znajdziemy w owocach to przede wszystkim antocyjany (glikozydy antocyjanowe – najsilniejsze roślinne antyoksydanty), garbniki, polifenolokwasy (kwas jabłkowy, kawowy, chlorogenowy, szikimowy), witamina C i P, prowitamina A, witaminy z grupy B, pektyny, cukry, olejek eteryczny.

ODWAR Z OWOCÓW CZARNEGO BZU
1-2 łyżki owoców zalać 1 szklanką zimnej wody. Ogrzewać do wrzenia i gotować na wolnym ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Odstawić na 15 minut. Przecedzić. Pić po 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie jako środek ułatwiający wypróżnianie i moczopędny. Także jako środek usuwający z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii i toksyny. Pomocniczo jako lek przeciwbólowy, wprawdzie kilkadziesiąt razy słabszy, od morfiny, ale nie powodujący uzależnienia.

SOK Z OWOCÓW CZARNEGO BZU 2 kg obranych i opłukanych dojrzałych owoców (wszystkie muszą być czarne) wrzucamy na 2 szklanki wrzącej wody i gotujemy 20 minut na bardzo wolnym ogniu. Następnie przecedzamy przez szmatkę mocno wyciskając sok. Jeszcze raz zagotowujemy wyciśnięty sok i rozlewamy do wyparzonych słoików lub butelek i zamykamy na gorąco. Tak zamknięty na gorąco sok można przetrzymywać przez cały okres jesienno-zimowy i stosować w infekcjach wirusowych lub profilaktycznie w celu bdźcowania układu odpornościowego. Do takiego soku NIE dodajemy cukru!
Stosować w przeziębieniach, grypie, w zaburzeniach trawiennych oraz jako środek pomocniczy w zapaleniu korzonków nerwowych i neurobólach. U dzieci można stosować w rozcieńczeniu – 1 łyżka soku w szklance wody w przypadku nocnego moczenia.

Bibliografia:

Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie – Mateusz Emanuel Senderski
Fitoterapia i leki roślinne – Eliza Lamer-Zarawska, Barbara Kowal-Gierczak, Jan Niedworok – Wydawnictwo PZWL Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa – Halina Strzelecka, Józef Kowalski
Zioła w nalewkach leczniczych – Mateusz Emanuel Senderski
Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie – Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski